اتانازی به معنی مرگ خوب، راحت، شیرین، مرگ سفید و قتل از روی ترحم می باشد. اتانازی در حقیقت به معنی کمک دلسوزانه برای سرعت بخشیدن در مرگ و پایان حیات بیماری که سختی وعذاب را تحمل می کند مطرح می گردد. در اصطلاح حقوقی، اتانازی یعنی همکاری آگاهانه و عمدی با رضایت مریض یا بستگان وی برای پایان دادن به زندگی مریضی غیر قابل درمان، به وسیله ی پزشک جهت نجات بیمار از درد و رنج.
امکان دارد قتل توسط خود فرد با خودکشی یا توسط دیگری صورت گیرد که اسلام هر 2 مورد را به دلیل ارزش و حفظ کرامت حیات انسان نهی نموده است حتی در صورتی که قتل به دلیل ترحم باشد. اسلام، حیات انسان را به عنوان امانتی در دست او به شمار آورده و بر طبق آن حق سلب زندگی را از او منع و حرام دانسته است تا جایی که رضایت مقتول و انگیزه ی قاتل اثری در حرمت آن ندارد.
اقسام قتل به دلیل ترحم یا اتانازی
1- اتانازی فعال :
قتل به دلیل ترحم با انجام کار مثبت مادی شامل اقداماتی صریح نظیر تزریق کشنده به مریض و امثال آن است. اتانازی فعال شامل 2 گونه اتانازی فعال داوطلبانه و اتانازی فعال غیرداوطلبانه می باشد.
اتانازی فعال داوطلبانه: در اين گونه از اتانازی فعال، مریض در شرايطی می باشد که آگاهانه قادر است برای زندگی خود تصميم بگیرد و خواستار پايان دادن به زندگي خود باشد.
اتانازی فعال غیر داوطلبانه: بيمار شرايط اساسي و حقوقي مورد نیاز جهت تصميم گيري برای زندگي و مرگ خود را ندارد. مثلا بيمار بيهوش می باشد و يا هنوز به سن قانوني نرسيده است که در چنین حالتی اغلب پزشك، كميته اخلاق پزشكي يا اولياي بيمار در کورد مرگ بيمار تصميم گیری می کنند.
2- اتانازی غیر فعال :
قتل به دلیل ترحم با ترک فعل که عبارت است از قطع کردن دارو و یا درمانی که جهت معالجه و حفظ حیات بیمار مورد نیاز می باشد. اتانازی غیر فعال شامل 2 گونه اتانازی غیر فعال داوطلبانه و اتانازی غیر فعال غیر داوطلبانه می باشد.

• اتانازی غیر فعال داوطلبانه: در اين گونه از اتانازي، مریض درمانش را رد کرده تا به مرگش سرعت ببخشد. در اين زمينه به خودکشي با کمک ديگران اعم از پزشک و اطرافيان بيمار هم می شود اشاره نمود. زیرا در اين حالت هم اين اشخاص با آگاهي ازهدف بيمار یعنی خودکشي، شرايط مورد نیاز جهت تحقق آن را فراهم مي نمایند.
• اتانازی غیر فعال غیر داوطلبانه: اين گونه از اتانازي، اغلب در رابطه با مریض هایی به كار مي رود كه شرايط خیلی سختی دارند و پزشكان نیز اطمینان دارند كه درمان آن ها غیر ممکن است، به همین دلیل بدون رضايت مریض درمان وی را قطع کرده يا در صورت پيشرفت بيماري، درماني را شروع نمي کنند.

مجازات اتانازی یا قتل به دلیل ترحم
در بیشتر نظام های حقوقی دنیا، قتل به دلیل ترحم تفاوتی با انواع دیگر قتل نداشته و قتل به دلیل ترحم هم شامل وصف جزایی گردیده و مرتکب به مجازات مقرر در قانون محکوم می گردد. در بعضی از کشورها هم مثل بلژیک و سوئیس قتل دیگری با هدف مرگ آسان برای او جنبه ی جزایی نداشته و در کشوری مانند آلمان مجازات قتل با تخفیف اعمال می گردد.
قانون گذار در حقوق جزای ایران در رابطه با حکم قتل به دلیل ترحم به صراحت حرفی نزده است. ولی در ماده ی 365 قانون مجازات اسلامی بیان می کند: در قتل و دیگر جنایات عمدی، مجنی علیه قادر است بعد از وقوع جنایت و قبل از فوت، از حق قصاص بگذرد یا مصالحه کند و اولیا دم و وارثان نمی توانند بعد از وفات وی، حسب مورد مطالبه قصاص یا دیه نمایند ولی مرتکب به تعزیر مقرر در کتاب پنجم « تعزیرات» محکوم می گردد. بنابراین چنانچه سبب مرگ مجنی علیه به وسیله ی مرتکب جرم فراهم گردیده و بعد جانی از قصاص گذشت نموده یا در اثر همان سبب فوت کند، اولیا دم قادر نخواهند بود که بر خلاف آن عمل نمایند.
مطابق این ماده می توان بیان داشت با وجود اینکه رضایت مجنی علیه عامل توجیه کننده، برای قتل خود به شمار نمی رود ولی با این حال قانون گذار با تصریح این ماده رضایت مجنی علیه را استثنائا قبول کرده و آن را مسبب زوال کیفر قاتل از نظر جنبه ی خصوصی جرم یعنی قصاص و دیه می داند.
لازم به ذکر است که چنانچه مقتول از فردی که قوه ی تمییز ندارد مثل کودک یا دیوانه بخواهد که عملی برای وی انجام دهد که در نتیجه ی آن عمل، شخص فوت کتد، مجنون و کودک به دلیل نداشتن اراده و تشخیص در کار ارتکاب شده، مسئولیت کیفری ندارند. مثل این که بیمار که در رنج و سختی باشد و از کودک یا مجنون درخواست کند که دستگاه حیات بخش ( دستگاه اکسیژن ) که برای استمرار زندگی او مورد نیاز است را قطع نماید.
اتانازی در قوانین گوناگون
قوانین ایران:
بر اساس ماده ی 365 قانون مجازات اسلامی چنانچه مقتول پیش از مرگ، قاتل را ببخشد و از قصاص او منصرف گردد، قصاص به طور کلی از میان می رود و اولیای دم حق قصاص این شخص را ندارند. ولی سوالی که پیش می آید این است که آیا اولیای دم قادرند به جای قصاص، از قاتل درخواست پرداخت دیه نمایند؟
پاسخ خیر می باشد. مجازات قتل عمد، قصاص می باشد. حال که خود مقتول قبل از مرگ، قاتل را بخشیده مجازات اصلی ساقط گردیده و پرداخت دیه نمی تواند جایگزین آن شود.
قوانین خارجی:
برخی کشورها در رابطه با این موضوع سخت گیری کمتری می کنند. کشورهایی مثل بلژیک و سوئیس که در این کشورها این گونه قتل جرم به شمار نمی رود و جنبه ی جزایی ندارد. در کشورهایی مثل آلمان و ایتالیا هم رضایت مریض موجب تخفیف در مجازات مرتکب می گردد. به صورت کلی کشور های آمریکایی و اروپایی سعی می کنند تا این نوع قتل ها را مجاز دانسته و از قلمروی کیفری خود خارج نمایند .
در آخربایستی درنظر داشت، از سویی با نظر به قداست حيات انساني از ديدگاه الهي و نسبي بودن علم بشر و پيشرفت تکنولوژي هاي درماني، همیشه بایستی به درمان و شیوه هاي تازه ی بهبودي اميدوار بود. ولی از سوی ديگر، قانون گذار ما می بایست بین فردی که با رضايت و بعضی اوقات التماس بيمار يا نزديکان او، قتل از روی ترحم را انجام داده و شخصی که با شرارت ديگري را از نعمت زندگی محروم کرده است تفکيک قائل گردد. زیرا به جز سازگاري با مباني انصاف و عدالت، خود مریض هم در تحقق جرم قاتل نقش دارد. هرچندانگيزه شرافت مندانه در قتل مي تواند به عنوان يک عامل مخففه در مجازات مجرم در نظر گرفته شود، ولی این نکته را باید در نظر گرفت که اين تخفيف قانوني تنها محدود به جرايم تعزيري می باشد و مواردي که اتانازي به سبب مواد قانوني ذکر شده، در قالب قصاص و ديات مطرح مي گردد را شامل نمی شود. پس به نظر مي آید قانون کشور ما با وجود طرح قانون مجازات جديد هنوز هم در زمینه ی اتانازي خلأ هايي دارد و قانون گذار بایستی با توجه به ديدگاه هاي حقوقي موجود در اين زمينه قانون گذاری کند.